Dokumenty władz emigracyjnych trafiły do Polski

Dokumenty polskich władz emigracyjnych ze Stanów Zjednoczonych, w tym materiały Rady Narodowej RP, czyli organu doradczego prezydenta i rządu na uchodźstwie, trafiły w czwartek do Archiwum Akt Nowych. Z wybranymi dokumentami można zapoznać się w internecie.

Liczącą ponad 1000 stron dokumentację przekazał archiwistom historyk dr hab. Sławomir Cenckiewicz, dyrektor Wojskowego Biura Historycznego i wiceszef Kolegium IPN.

"To dokumenty Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej, czyli parlamentu polskiego na uchodźstwie za lata 1952-53(...). Ukazują one wielki wysiłek niepodległościowy polskiego uchodźstwa, ale również Polonii amerykańskiej, bo te wysiłki były w tamtym czasie bardzo mocno połączone" - powiedział Cenckiewicz. Przypomniał, że Radę Narodową tworzyli wybitni działacze niepodległościowi wywodzący się jeszcze z emigracji po 1939 r. i przebywający po wojnie w USA.

W przekazanych materiałach znajdują się m.in. dokumenty dotyczące działalności Rady Narodowej (tzw. IV Rady Narodowej), w tym memoriały polityczne, protokoły, sprawozdania i komunikaty. Przedstawiają one m.in. próby wpływu na administrację amerykańską na rzecz uwolnienia Polski spod dominacji sowieckiej - jak mówił Cenckiewicz - "odejścia od ducha Jałty".

Wśród dokumentów jest również korespondencja dotycząca jednoczenia stronnictw narodowych oraz materiały przedstawiające działalność funduszu władz polskich na uchodźstwie, określanego Skarbem Narodowym. Najciekawsza część korespondencji obejmuje m.in. listy gen. Władysława Andersa, gen. Kazimierza Sosnkowskiego, płk. Kazimierza Iranka-Osmeckiego, prezydenta RP na uchodźstwie Augusta Zaleskiego czy Stefana Korbońskiego.

Archiwum Akt Nowych zwraca uwagę, że przekazane dokumenty są bardzo wartościowe ze względu na to, iż relacjonują kulisy zjednoczenia stronnictw niepodległościowych na emigracji. Archiwiści podkreślili znaczenie m.in. listu poparcia Polaków w Stanach Zjednoczonych dla kandydatury gen. Kazimierza Sosnkowskiego na prezydenta RP oraz dla jego starań zjednoczenia polskich sił politycznych, podpisany w Rochester 2 lutego 1952 r.

"Wszystkie oryginalne dokumenty mają znaczenie; tutaj dotyczą one powojennej rzeczywistości funkcjonowania rządu polskiego na uchodźstwie i reprezentacji narodu polskiego w postaci Rady Narodowej. Dla nas archiwistów to jest jak składanie puzzle, im więcej ich mamy, tym obraz ówczesnej rzeczywistości staje się wierniejszy" - mówił dyrektor Archiwum Akt Nowych Tadeusz Krawczak. Podał też, że wybrane kopie dokumentów są już dostępne na stronie www.aan.gov.pl.

Zapraszamy do wysłuchania rozmowy Marii Wieczorkiewicz.