Rozpad Związku Radzieckiego a kraje bałtyckie

25 lat temu, 8 grudnia 1991 roku przywódcy Rosji, Białorusi i Ukrainy podpisali dokument o wygaszeniu prawnym państwa radzieckiego i utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw. 25 grudnia 1991 roku ZSRR formalnie zniknęło z mapy świata.

Już wcześniej ruchy odśrodkowe były szczególnie silne na terenie republik nadbałtyckich. Do aktywnych wystąpień doszło na Litwie, Łotwie i Estonii. W sierpniu 1989 r. przypadała 50. rocznica zawarcia Paktu Ribbentrop- Mołotow. Wówczas doszło do spektakularnego wystąpienia mieszkańców tych trzech państw, w którym wzięło udział około dwóch milionów ludzi. Ze swoich splecionych rąk utworzyli oni długi, sięgający 650 km łańcuch, który połączył ze sobą trzy republiki. Miało to bardzo duże, symboliczne znaczenie.

Na Litwie działał Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy "Sajudis". Wygrał on wybory do Rady Najwyższej, które odbyły się w lutym 1990 r. Kluczowa dla przyszłości Litwy uchwała zapadła 11.III.1990 r. W tym dniu litewska Rada Najwyższa uchwaliła deklarację niepodległości - Litwa stała się państwem suwerennym i wróciła do swego historycznego godła - Pogoni. Deklaracja litewska wywołała sprzeciw Michaiła Gorbaczowa, przywódcy ZSRR, który zażądał jej unieważnienia.

Nie wyraziła na to zgody Rada Najwyższa Litwy, wskutek czego w styczniu 1991 r. doszło w okolicy centrum radiowo-telewizyjnego do walk radzieckich żołnierzy z cywilami, którzy ochraniali dostęp do wieży. W starciach śmierć poniosło dziesięć osób. W lutym 1991 r. Litwini ostatecznie zadecydowali, że Litwa stanie się niepodległym państwem.

Przemiany ustrojowe w krajach bałtyckich, przed i po rozpadzie Związku Radzieckiego, komentuje Aleksander Radczenko – politolog i komentator życia politycznego. Rozmawiał z nim Kamil Zalewski.