Autorem książki jest Ilona Lewandowska, zaś zdjęcia do niej wykonał Bartosz Frątczak.
Na polskiej liście „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata” jest obecnych przeszło 6,8 tys. nazwisk. To ponad jedna czwarta wszystkich osób uhonorowanych tym zaszczytnym tytułem. Polaków można znaleźć również na listach białoruskiej, ukraińskiej czy litewskiej.
Odnalezienie świadectw o Polakach ratujących Żydów na Litwie jest szczególnie trudne. Zmieniały się granice, ludzie zmieniali miejsce zamieszkania, nierzadko także nazwiska i tożsamość. Ci, którzy pozostali na Litwie, byli zamknięci w świecie Związku Sowieckiego, gdzie nie należało przyznawać się do zrobienia czegokolwiek nielegalnego, nawet – za niemieckiej okupacji. Lepiej było milczeć...
Podstawą książki Ilony Lewandowskiej są rozmowy. Pierwszą część stanowią wywiady z ludźmi, którzy swoją pracę badawczą poświęcili analizie Holokaustu lub upamiętnieniu tych, którzy ratowali Żydów. Ma to służyć uzyskaniu jak najpełniejszego obrazu dramatycznych wydarzeń okresu wojny.
Druga część książki koncentruje się wokół kilkunastu przejmujących historii rodzinnych, które, mimo że wydarzyły się przeszło 70 lat temu, nadal żyją nie tylko w pamięci świadków, ale także w świadomości kolejnych pokoleń. Bazując na dostępnych źródłach i dokumentach, rozmowach z ukrywanymi oraz rodzinami Sprawiedliwych, autorka wybrała 11 historii rodzinnych i jednego bohatera zbiorowego – Kościół katolicki.
Premiera książki odbędzie się 14 marca 2019 roku o godz. 18:00 w Centrum Tolerancji Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona Wileńskiego w Wilnie. Wezmą w nim udział autorka Ilona Lewandowska, autor zdjęć Bartosz Frątczak, inicjator i wydawca, dyrektor Instytutu Polskiego Marcin Łapczyński a także zaproszeni goście: dr Marcin Urynowicz z Instytutu Pamięci Narodowej, dr ArūnasBubnys z Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy oraz Danutė Selčinskaja, kierowniczka Wydziału Wiecznego Upamiętnienia Ratujących Żydów Państwowego Muzeum. Spotkanie poprowadzi Donatas Puslys.
Spotkanie uzupełni wystawa prezentująca historie opisane w książce. Wieczór uświetni występ aktorki Jovity Jankelaitytė, która wykona kilka pieśni żydowskich w języku jidysz.
Organizatorzy spotkania: Instytut Polski w Wilnie oraz Centrum Tolerancji Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona Wileńskiego. Patronat nad publikacją sprawuje Ambasada RP w Wilnie, Państwowe Muzeum Żydowskie im. Gaona Wileńskiego, Żydowski Instytut Historyczny oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Patronat medialny: Polskie Radio dla Zagranicy, TVP Historia, wSieci Historii oraz Kurier Wileński.
Źródło: Instytut Polski w Wilnie
Podstawą książki Ilony Lewandowskiej są rozmowy. Pierwszą część stanowią wywiady z ludźmi, którzy swoją pracę badawczą poświęcili analizie Holokaustu lub upamiętnieniu tych, którzy ratowali Żydów. Ma to służyć uzyskaniu jak najpełniejszego obrazu dramatycznych wydarzeń okresu wojny.