Ożywienie na tle światowego kryzysu, kolejne zmiany w systemie emerytalnym, rekonstrukcja rządu Donalda Tuska i nowa partia - Polska Razem Jarosława Gowina - to najważniejsze wydarzenia 2013 roku w Polsce.
Należą do nich także: trudy wdrażania "ustawy śmieciowej", liczne lokalne referenda, z najgłośniejszym o odwołanie prezydent Warszawy i wielka afera korupcyjna dotycząca zamówień na usługi teleinformatyczne w kilku ministerstwach. W tym roku pożegnaliśmy znane i zasłużone osoby, wśród nich byłego premiera Tadeusza Mazowieckiego, prymasa seniora Józefa Glempa i pisarza Sławomira Mrożka. Mijający rok to także sukcesy i osiągnięcia. Polscy lekarze dokonali pierwszego w świecie przeszczepu twarzy ratującego życie. Cały kraj został objęty nadawaniem cyfrowego programu telewizyjnego. Na orbitę okołoziemską wysłano pierwszego polskiego satelitę naukowego o nazwie "Lem".
Mimo, że rok upłynął pod znakiem globalnego kryzysu gospodarczego, pojawiły się zwiastuny ożywienia. We wrześniu podczas Światowego Forum Ekonomicznego w Krynicy premier Donald Tusk triumfalnie ogłosił, że odparliśmy kryzys. Wskaźniki ekonomiczne pod koniec roku nie do końca potwierdziły entuzjastyczne obwieszczenie premiera Tuska. Wprawdzie w trzecim kwartale nasz Produkt Krajowy Brutto wzrósł o 1,9 procent, lecz wzrosło też bezrobocie, z 13 procent w październiku do 13,2 procent w listopadzie. Jedni ekonomiści podkreślają, że nasza gospodarka w 2013 roku rosła najwolniej od dekady. Inni eksperci chwalą stabilny system finansowy i odporność banków na wstrząsy. Poprawę mają przynieść prognozy finansowe na 2014 roku, gdzie PKB ma wzrosnąć o 3 procent.
W ciągu roku wielokrotnie powracała kwestia emerytur Polaków, by znaleźć finał w końcu grudnia. 27 grudnia prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę o OFE i zapowiedział skierowanie jej do Trybunału Konstytucyjnego. Rządowe zmiany w reformie emerytalnej polegają na przeniesieniu ponad połowy oszczędności z Otwartych Funduszy Emerytalnych do ZUS. Wątpliwości prezydenta budzą między innymi kwestie zakazu inwestowania w obligacje przez OFE oraz zbyt daleko idąca ingerencja państwa w swobodę działalności gospodarczej.
Wcześniej sejmowe prace nad ustawą trwały zaledwie 4 dni. Główny autor zmian, były minister finansów Jacek Rostowski, przekonywał, że ustawa zapewni bezpieczeństwo przyszłym emerytom i naprawi błędy dawnej reformy. Rządowym propozycjom sprzeciwiało się wielu ekonomistów, zarzucając politykom, że sięgają po oszczędności w OFE, zamiast likwidować przywileje emerytalne, rentowe i podatkowe.
Funkcjonująca od stycznia ustawa, stopniowo wydłuża do 2040 roku wiek emerytalny kobiet i mężczyzn, do 67 roku życia. Jej wprowadzenie poprzedziła burzliwa dyskusja publiczna i także protesty związków zawodowych. Zarówno rząd, jak i eksperci, argumentowali, że jest to konieczność wymuszona przez zmiany demograficzne.
Na polskiej scenie politycznej w tym roku nie odnotowano silnych wstrząsów. Poważniejszą zmianą była długo zapowiadana rekonstrukcja rządu. W listopadzie Donald Tusk wymienił 7 osób w swoim gabinecie, mianując 6 nowych ministrów. Szefowa resortu Elżbieta Bieńkowska awansowała na funkcję wicepremiera, łącząc dwa ministerstwa - infrastruktury i rozwoju.
Opinie ekspertów co do rekonstrukcji były podzielone, od pochwał, że premier postawił na młodych i odważnych kandydatów, którzy zapewnią efektywność rządzenia, po głosy - głównie opozycji, że to tylko powierzchowny zabieg wizerunkowy.
Wcześniej z rządu zostali odwołani ministrowie: sprawiedliwości Jarosław Gowin, skarbu Mikołaj Budzanowski oraz transportu Sławomir Nowak.
Odejście Gowina z PO zaowocowało powstaniem nowej partii politycznej. Centroprawicowe ugrupowanie o nazwie "Polska Razem" tworzą między innymi: Polska Jest Najważniejsza, Stowarzyszenie „Republikanie” oraz byli działacze PO. W programie partia kładzie nacisk na politykę prorodzinną i wspieranie młodych przedsiębiorców.
Z kolei "wizerunkową" zmianą nazwano utworzenie nowego ugrupowania pod nazwą "Twój ruch", w miejsce "Ruchu Palikota". Do lidera Janusza Palikota przyłączyły się między innymi środowiska stowarzyszenia Ruch Społeczny Europa Plus oraz partia Racja Polskiej Lewicy.
Według sondażu z grudnia, gdyby wtedy odbyły się wybory parlamentarne, "Polska Razem" i "Twój ruch" zdobyłyby po 6 procent głosów, co dało by im miejsce w ławach sejmowych.
W tym roku w celu zmian na lokalnych szczeblach władzy, w kraju zorganizowano ponad 50 referendów. W najgłośniejszym z nich, w stolicy 13 października, które było też sprawdzianem poparcia dla rządzącej Platformy, bez powodzenia próbowano odwołać prezydent Warszawy Hannę Gronkiewicz-Waltz. Zarzucano jej porażkę w reformie śmieciowej i zły kontakt z mieszkańcami stolicy.
Zawiązany w tym roku ruch "Matek Pierwszego Kwartału" skutecznie upomniał się się o dłuższe urlopy rodzicielskie. Rząd przystał na to, by matki te zostały objęte rocznym, płatnym urlopem rodzicielskim. Wcześniej dłuższy urlop mogli wziąć tylko ci rodzice, których dzieci urodziły się po 17 marca.
Nie powiodła się natomiast społeczna batalia rodziców sprzeciwiających się obniżeniu wieku szkolnego dzieci z 7. do 6. lat, co postulował rząd. Obywatelski projekt referendum podpisany przez milion osób trafił do Sejmu w czerwcu. W listopadzie posłowie odrzucił jednak wniosek o referendum edukacyjne. Zgodnie z reformą, pierwsze sześciolatki pójdą do szkół we wrześniu przyszłego roku.
W listopadzie Warszawa gościła uczestników globalnego forum poświęconego światowej polityce klimatycznej. Delegaci z blisko 200. krajów, w tym politycy, ekolodzy, eksperci i dyplomaci przez dwa tygodnie debatowali nad porozumieniem w sprawie walki ze zmianami klimatycznymi. Przełomowe decyzje nie zapadły. Jednym z postanowień było ustalenie, że na walkę ze zmianami klimatu w krajach biedniejszych, te bogatsze będą rocznie przeznaczać minimum 10 miliardów dolarów. Reprezentanci organizacji ekologicznych, rozczarowani brakiem porozumienia w kwestii obniżenia emisji CO2, demonstracyjnie opuścili Stadion Narodowy.
O ile ustalenia Szczytu miały wymiar globalny i nieco abstrakcyjny dla "przeciętnego Kowalskiego", o tyle wejście w życie od 1 lipca tzw. "ustawy śmieciowej" było ekologicznym konkretem, który dotknął każdego Polaka. Rząd zapowiadał rewolucję w segregacji odpadów, skończyło się na niemałym zamieszaniu. Wzrosły opłaty za wywóz śmieci, a w wielu miejscowościach, jak w Warszawie, system dotąd nie funkcjonuje.
Kontrola Głównego Inspektora Ochrony Środowiska wykazała, że w większości gmin w Polsce odpady nie są segregowane. Część gmin ukarano. Niektóre zapisy ustawy po zaskarżeniu do Trybunału Konstytucyjnego, mają być poprawione na wiosnę przyszłego roku. Mieszkańcy będą nadal uczeni, jak rozdzielać odpady.
W tym roku wiele emocji wzbudziła sprawa uboju rytualnego zwierząt, która zakończyła się utrzymaniem jego zakazu. Za takim ubojem były organizacje rolnicze i branża mięsna ze względów ekonomicznych, przeciw - obrońcy praw zwierząt, zwracający uwagę na aspekt moralny i humanitarny. Rząd, a zwłaszcza koalicyjny PSL, forsował projekt ustawy dopuszczającej rytualne zabijanie zwierząt hodowlanych przy zagwarantowaniu zmniejszenia ich cierpień. Odbywały się protesty, zarówno zwolenników, jak i przeciwników tego rozwiązania.
Decyzja Sejmu ostatecznie zamknęła tę kwestię. W Polsce nie można dokonywać uboju zwierząt bez ogłuszenia, nawet na potrzeby religijne.
W kwestiach gospodarczych odnotowaliśmy zarówno sukcesy, jak i problemy. Drogowcy oddali do użytku nowe odcinki autostrad, a fabryka produkująca ciągniki Ursus zawarła rekordowy kontrakt z Etiopią na 3 tysiące takich pojazdów.
W końcową fazę weszły przygotowania do wprowadzenia w naszym kraju Pendolino, włoskiego pociągu dużych prędkości. W listopadzie przeszedł testy i ustanowił nowy rekord na polskich szlakach kolejowych - 291 kilometrów na godzinę. Po torach zacznie jeździć w grudniu przyszłego roku.
We wrześniu ponownie zostało otwarte lotnisko w Modlinie. Kilkumiesięczna przerwa była spowodowana remontem, po wykryciu usterek na pasie startowym. Modlin odzyskał klientów, a 5 listopada wylądowała tam milionowa pasażerka.
Wiosną wybuchł skandal wokół memorandum w sprawie drugiej nitki gazociągu jamalskiego. Ani szef resortu skarbu ani premier nie wiedzieli o dokumencie podpisanym 4 kwietnia przez EuRoPol Gaz oraz Gazprom Export. W rezultacie stanowisko stracił minister skarbu Mikołaj Budzanowski i szefowa PGNiG Grażyna Piotrowska-Oliwa. Nowy minister Włodzimierz Karpiński zapowiedział pilny audyt w kluczowych spółkach energetycznych.
Bez konsekwencji natomiast zakończyła się afera taśmowa, która wyszła na jaw w październiku. Wtedy to w wyborach przewodniczącego PO na Dolnym Śląsku europoseł Jacek Protasiewicz pokonał dotychczasowego szefa struktur - Grzegorza Schetynę. Niedługo potem "Newsweek" ujawnił nagrania, na których stronnicy Protasiewicza, w zamian za oddanie na niego głosów, oferowali działaczom PO pomoc w załatwieniu pracy w państwowym KGHM. Jednak prokuratura nie dopatrzyła się przestępstwa w tych działaniach i nie wszczęła śledztwa.
W listopadzie wybuchła największa afera korupcyjna ostatnich lat, dotycząca zamówień publicznych na usługi teleinformatyczne w kilku resortach oraz urzędach państwowych. Chodzi o ustawienie ponad stu przetargów między innymi w byłym MSWiA, a także MSZ i GUS. Jednym z najważniejszych był wybór firmy obsługującej polską prezydencję w Unii Europejskiej. Dotychczas zatrzymano ponad 40 osób podejrzanych o korupcję, a sprawa ma charakter rozwojowy.
Z trudnymi wydarzeniami zmierzył się w tym roku Kościół w Polsce. Były to skandale związane z kapłanami oskarżonymi o pedofilię, czy sprawa księdza Wojciecha Lemańskiego skonfliktowanego z arcybiskupem Henrykiem Hoserem. Zwolniony z funkcji proboszcza w Jasienicy ksiądz Lemański odwołał się do Watykanu. Stolica Apostolska podzieliła jednak argumentację arcybiskupa Hosera odpowiedzialnego za diecezję warszawsko-praską.
Opinią publiczną wstrząsnęła sprawa byłego już, nuncjusza apostolskiego na Dominikanie arcybiskupa Józefa Wesołowskiego, którego w sierpniu odwołał papież Franciszek w związku z podejrzeniami o pedofilię. Drugim z podejrzewanych polskich duchownych jest michalita ksiądz Wojciech Gil. W jego sprawie są prowadzone dwa śledztwa - w Polsce i na Dominikanie. Polski Episkopat w październiku przyjął specjalne wytyczne w kwestii procedur reagowania na przypadki pedofilii wśród duchownych.
Natomiast bardzo pozytywny wydźwięk miała wiadomość podana pod koniec września przez papieża Franciszka. 27 kwietnia przyszłego roku odbędzie się kanonizacja Jana Pawła II i Jana XXIII. Będzie to wydarzeniem bez precedensu, na jednej uroczystości dwaj papieże zostaną uznani za świętych.
Mimo katastrofalnej sytuacji w służbie zdrowia, jak gigantyczne kolejki do lekarzy specjalistów i wielogodzinne czekanie na pomoc w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych, w dziedzinie opieki zdrowotnej zaszły także pozytywne zmiany. Od stycznia zaczął działać system eWUŚ, czyli Elektronicznej Weryfikacji Uprawnień Świadczeniobiorców. Aby zarejestrować się do lekarza wystarczy teraz dowód osobisty i numer PESEL.
1 lipca wszedł w życie ZIP - Zintegrowany Informator Pacjenta. Jest to ogólnopolski serwis internetowy, który zapewnia dostęp do historii leczenia, na przykład - jakie recepty miał przepisane dany pacjent. W połowie roku ruszył rządowy program refundacji zabiegów in vitro. Szacuje się, że w ciągu trzech lat skorzysta z niego 15 tysięcy par.
Bez większych problemów zostały podpisane przyszłoroczne kontrakty lekarzy z NFZ. Nie miało to jednak wpływu na zdymisjonowanie szefowej Funduszu Agnieszki Pachciarz. Minister zdrowia Bartosz Arłukowicz odwołał ją za, jego zdaniem, kulejący system eWUŚ.
W tym roku w medycynie odnotowaliśmy wielki sukces, lekarze z Instytutu Onkologii w Gliwicach w maju dokonali pierwszego w Polsce przeszczepu twarzy i pierwszego w świecie - ratującego życie. W lipcu pacjent wyszedł ze szpitala, a już w grudniu lekarze z tego ośrodka przeszczepili twarz kobiecie chorej na nowotwór.
Dobre wiadomości doszły też między innymi z kliniki "Budzik" przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. W ciągu pół roku wybudziło się tu ze śpiączki pięcioro dzieci. Obecnie w ośrodku przebywa 13. pacjentów, którzy są poddawani specjalistycznej terapii. To miejsce powstało z inicjatywy Ewy Błaszczyk, aktorki i założycielki fundacji "Akogo?" działającej na rzecz dzieci w śpiączce.
W 2013 roku pożegnaliśmy znane i zasłużone osoby. Odeszli między innymi, Tadeusz Mazowiecki, pierwszy niekomunistyczny premier po 1989 roku, działacz opozycji demokratycznej w PRL i uczestnik obrad Okrągłego Stołu, a także - prymas senior Józef Glemp, pisarz i dramaturg Sławomir Mrożek, filozof i były minister spraw wewnętrznych, Krzysztof Kozłowski, Joanna Chmielewska, autorka popularnych powieści kryminalnych oraz Wojciech Kilar, kompozytor i pianista.
Mijający rok był wyjątkowo tragiczny dla polskiego himalaizmu. 5 marca w Karakorum zginęli Maciej Berbeka i Tomasz Kowalski. 7 lipca w wyprawie na Gaszerbrum odpadł od ściany Artur Hajzer. Był jednym z najbardziej doświadczonych polskich wspinaczy, twórcą programu Polski Himalaizm Zimowy. Ciało Hajzera zostało w górach. Pochówku dokonał Marcin Kaczkan, himalaista z którym się wspinał.
W tym roku przypadły dwie rocznice wielkich wydarzeń - w kwietniu minęło 70 lat od powstania w warszawskim getcie, a w lipcu 70 lat od zbrodni wołyńskiej, czystki etnicznej dokonanej na ludności polskiej przez ukraińskich nacjonalistów. W uroczystościach na warszawskim Żoliborzu, uczestniczył prezydent Bronisław Komorowski, który podkreślił, że prawda o tamtych wydarzeniach ma służyć pojednaniu z Ukrainą.
W tym roku finał znalazły sprawy, które mocno poruszyły opinię publiczną, jak wyrok dla Katarzyny W., oskarżonej o zabójstwo 6-miesięcznej córki Magdy. We wrześniu sąd w Katowicach skazał ją na 25 lat więzienia. Sprawa była głośna w ubiegłym roku, gdy w poszukiwania rzekomo zaginionego dziecka włączyło się wiele osób, a zeznania wielokrotnie zmieniane przez matkę, bulwersowały społeczeństwo.
Wiele emocji wzbudziły też wyroki sądowe dotyczące zbrodni z okresu PRL. W kwietniu został uniewinniony były wicepremier PRL Stanisław Kociołek, oskarżony o doprowadzenie do masakry robotników na Wybrzeżu w grudniu 970 roku. Kociołek został uniewinniony z zarzutu kierowniczego sprawstwa zabójstwa. Sądzeni z nim dwaj dowódcy wojska zostali skazani na dwa lata w zawieszeniu na cztery, lecz nie za zabójstwo, a za - śmiertelne pobicie.
Z kolei w czerwcu - były I sekretarz KC PZPR Stanisław Kania został uniewinniony przez Sąd Apelacyjny od zarzutu w sprawie wprowadzenia stanu wojennego w 1981 roku. Sąd zawiesił też postępowanie odwoławcze wobec byłego szefa MSW Czesława Kiszczaka z powodu jego złego zdrowia. Wcześniej został skazany w I instancji na 2 lata więzienia w zawieszeniu.
Rok 2013 oszczędził nam wielkich katastrof, czy anomalii pogodowych. Orkan Ksawery szalejący w grudniu nad Europą, osłabł nad naszym krajem, przechodząc w huragan i wyrządzając mniejsze szkody, niż się spodziewano.
W listopadzie doszło natomiast do największego od lat wybuchu gazu i pożaru w Jankowie Przygodzkim w województwie wielkopolskim. W akcji ratunkowej brało udział ponad 200. strażaków. Przyczyną katastrofy było prawdopodobnie rozszczelnienie gazociągu.
Miniony rok okazał się przełomowy dla polskich mediów. 23 lipca nastąpiło całkowite wyłączenie sygnału analogowego w telewizji naziemnej. Z kolei 1 października ruszyło nadawanie cyfrowego sygnału radiowego. Pionierem tej technologii jest Polskie Radio, które jako jedyne emituje program w ten sposób.
Wydarzeniem w świecie kultury było wejście na ekrany polskich kin w październiku nowego filmu Andrzeja Wajdy "Wałęsa. Człowiek z nadziei". Światową premierę obraz miał wcześniej na festiwalu w Wenecji. Zebrał świetne recenzje. Krytycy wysoko ocenili grę Roberta Więckiewicza, odtwórcy głównej roli. Niestety, mimo nadziei, film stracił szansę na nominację do Oskara.
Polscy sportowcy dostarczyli nam w tym roku wielu wzruszeń. W tym gronie była Agnieszka Radwańska, która utrzymała się w światowej czołówce i sezon zakończyła jako piąta rakieta świata. Z kolei Jerzy Janowicz dotarł do półfinału Wimbledonu. Biegaczka narciarska Justyna Kowaczyk zdobyła czwarty w karierze Puchar Świata. Nasze szczypiornistki znalazły się na 4. miejscu wśród najlepszych drużyn na świecie. Także sukcesy skoczków Kamila Stocha i Jana Ziobry, niosą szansę na medale podczas igrzysk w Soczi w przyszłym roku.
W świecie nauki spektakularnym sukcesem było wysłanie na orbitę okołoziemską pierwszego polskiego satelity naukowego o nazwie "Lem". Jego zadaniem jest pomiar najjaśniejszych gwiazd. Ciekawostką jest, że "Lem" ma wygrawerowane logo Programu Trzeciego i Pierwszego Polskiego Radia, które jest medialnym patronem budowy krajowych satelitów.
A już przyszły, 2014 rok pokaże, czy będziemy mieli Polską Agencję Kosmiczną, taki projekt bowiem posłowie wszystkich klubów parlamentarnych złożyli w grudniu do laski marszałkowskiej. PAK brałby udział między innymi w tworzeniu unijnych programów satelitarnych i byłby bodźcem rozwojowym, przynoszącym krajowi milionowe korzyści.
IAR/KG