pl.wikipedia.org
Марцін Лютэр Кінг зьяўляецца адной са знакамітых постацяў ХХ стагодзьдзя, які прысьвяціў сваё жыцьцё змаганьням за правы чалавека, за роўнасьць у краіне, якая б выдавалася быць на самым версе дэмакратыі - у ЗША.
Для Марціна Лютэра Кінга магчымасьць таго, што чорнаскурыя грамадзяне змогуць ня толькі карыстацца ўсімі палітычнымі правамі, але і зоймуць найвышэйшае палітычнае становішча ў краіне, было марай. Але менавіта дзеля гэтай мары ён жыў, змагаўся і загінуў.
Нарадзіўся Марцін Лютэр Кінг ў сям’і пастара баптыйскай царквы ў 1929 годзе. Нягледзячы на тое, што ён выхоўваўся сярод вернікаў і хадзіў у нядзельную школу, ён не прымаў некаторых хрысьціянскіх догмаў, напрыклад, ня верыў у васкрасеньне Хрыста. Тым ня менш вырашыў паступіць у сэмінарыю.
У 1951 годзе ён атрымаў ступень бакалаўра тэалёгіі, а ў 1953 годзе абараніў доктарскую дысертацыю. У гэты ж пэрыяд ажаніўся з Карэтай Скот. У сям’і Кінгаў нарадзілася чацьвёра дзяцей.
Яшчэ студэнтам Кінг прасякнуўся ідэямі Махатмы Гандзі, палітычнай барацьбы без насільля. Нават у 1959 годзе наведаў роднае месца Гандзі. Візыт у Індыю узмоцніў ягоныя погляды й погляды на палітыку.
Першыя сур’ёзныя крокі ў палітычным жыцьці былі ім зроблены ў 1955 годзе. 1 сьнежня 1955 году ў горадзе Мантгомеры Роза Паркер, чорнаскурая дзяўчына, была арыштавана паліцыяй за тое, што адмовілася саступіць месца ў аўтобусе, якія былі прызначаныя для белых. Як вынік “Нацыянальная асацыяцая садзейнічаньня разьвіццю чорнаскурага насельніцтва” арганізавала байкот грамадзкага транспарту, інакш кажучы адмовіліся карыстацца ім. Байкот цягнуўся год. Людзі ў знак салідарнасьці развозілі іншых на сваіх машынах бясплатна. Чорнаскурыя таксісты бралі за праезд у адзін бок 10 цэнтаў (кошт білету ў аўтобусе). Цэрквы чорнаскурых па ўсёй краіне арганізавалі збор грошай для падтрымкі байкоту.
У адказ белая супольнасьць пачала арганізоўваць псыхалягічны ціск. Дом Кінга быў падпалены, як і некалькі цэркваў, у якіх зьбіраліся чорнаскурыя. Кінг быў абвінавачаны ў тым, што перашкаджае весьці бізнэс, арыштаваны й прыгавораны да штрафу ў 500 даляраў, або да вязьніцы ў тэрміне на 1 год. Але пратэст разрастаўся й Кінга выпусьцілі праз 2 тыдні. Ён сказаў: “Я вельмі ганаруся сваім арыштам. Гэта злачынства, якое аб’яднае маіх суайчыньнікаў да барацьбы супраць нясправядлівасьці”. Байкот перамог і ў 1956 годзе сэгрэгацыя ў гарадзкім транспарце была адменена.
З гэтага моманту Кінг патрапіў пад пільнае вока ФСБ, якое пачало праслухоўваць яго тэлефон. Што цікава, дазвол на гэта даў генэральны пракурор Робэрт Кэнэдзі. Амэрыканскія ўлады падазравалі Кінга у супрацы з камуністамі, але гэтыя факты не падцьвердзіліся, тым ня менш праслухоўваньне працягвалася.
Рух за правы каляровага насельніцтва, супраць абмежаваньняў і сэгрэгацыі пачаў пашырацца й прыносіць свае плёны.
У 1963 годзе быў арганізаваны самы вядомы марш “Марш на Вашынгтон за працу й свабоду”. Мэтай маршу было прыцягненьне ўвагі фэдэральнага ўраду да праблемаў чорнаскрурага насельніцтва, асабліва на поўдні ЗША. У “Маршы” ўдзельнічала больш за 250 тыс. чалавек. Да таго моманту гэта была самая вялікая дэманстранцыя ў Вашынгтоне.
Марцін Лютэр Кінг выступіў са сваёй самай вядомай прамовай. “У мяне ёсьць мара”. Яна ўвайшла ў сьпіс найлепшых ў гісторыі сучасных прамоваў.
“У мяне ёсьць мара, што прыдзе дзень, калі наша нацыя дажыве да праўдзівага сэнсу свайго дэвізу: Мы лічым відавочным, што ўсе людзі створаны роўнымі.
У мяне ёсьць мара, што на чырвоных халмах Джорджыі прыдзе дзень, калі сыны былых нявольнікаў і сыны былых рабаўладальнікаў змогуць сесьці за сталом братэрства.
Я мару, што прыдзе дзень, калі нават штат Місысыпі, пустыны штат, які церпіць ад несправядлівасьці й прыгнёту, пераўтворыцца ў аазіс свабоды й справядлівасьці.
У мяне ёсць мара, што прыдзе дзень, калі чацьвёра маіх дзяцей будуць жыць у краіне, дзе іх будуць судзіць не па колеру скуры, а згодна з тым, што яны сой уяўляюць.”
Марш на Вашынгтон і прамова Марціна Лютэра Кінга пераўтварыла праблему свабод і правоў чалавека ў першасную ў ЗША.
У 1966 годзе адбылася першая афіцыйная сустрэча Марціна Лютэра Кінга з прэзыдэнтам Ліндэнам Джонсанам, дзе абмяркоўваліся шляхі вырашэньня існуючых праблемаў.
Акрамя барацьбы за правы чорнаскурых у ЗША, Марцін Лютэр Кінг актыўна выступаў супраць вайны ў В’етнаме. У сваёй прамове “Над В’етнамам” ён назваў ЗША “галоўным пастаўшчыком гвалту ў сьвеце”. А ўрад абвінавачваў у тым, што ён траціць грошы на вайсковыя праекты, а не на барацьбу зь беднасьцю.
У сакавіку 1968 году Кінг паехаў у Мэмфіс, штат Тэнэсі, каб падтрымаць страйк супрацоўнікаў шпіталю. Ён спыніўся ў гатэлі “Ларыян” ў пакоі 306. А 6 гадзіне раньніцы 4 красавіка ён быў застрэлены на балконе гатэлю.
Весткі пра забойства Кінга выклікалі мітынгі й бунты па ўсеё Амэрыцы. 7 красавіка быў абвешчаны днём нацыянальнага траўру.
Забойца Кінга Джэймс Эрл Рэй быў арыштаваны 2 месяцы пасьля забойства ў Лёндане, і быў асуджаны на 99 гадоў зьняволеньня.
Павал Усаў